Ψυχοθεραπείες

Ψυχοθεραπεία είναι η μορφή θεραπείας των ψυχικών διαταραχών, στην οποία ένα εκπαιδευμένο άτομο εγκαθιστά μια συμφωνία συνεργασίας με τον ασθενή και μέσα από μια καθορισμένη επικοινωνία –λεκτική και μη λεκτική- επιχειρεί ν’ ανακουφίσει την ψυχική διαταραχή , ν’αντιστρέψει ή να μεταβάλει τη δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά και να ενθαρρύνει την πρόοδο και την ανάπτυξη της προσωπικότητας. Η αντανάκλαση μιας επιτυχημένης ψυχοθεραπευτικής προσπάθειας, είτε απευθύνεται, κυρίως, στην ανακούφιση των συμπτωμάτων (π.χ. θεραπεία συμπεριφοράς), είτε στη μεταβολή της προσωπικότητας (π.χ. ψυχανάλυση και αποκαλυπτική ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία), είναι η καλύτερη λειτουργικότητα του ατόμου στις διαπροσωπικές σχέσεις, στην εργασία και η ευχάριστη χρησιμοποίηση του ελεύθερου χρόνου(διασκέδαση). Ο δρόμος προς την αυτογνωσία δημιουργεί μια εσωτερική αρμονία και ισορροπία, επιτρέποντας στον κάθε άνθρωπο να ζήσει μια όσο το δυνατόν πιο ικανοποιητική ζωή.

Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη ψυχοθεραπειών:

ΓΝΩΣΙΑΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η θεραπεία αυτή επινοήθηκε αρχικά από τον Aaron Βeck για την κατάθλιψη. Βασίστηκε στην παρατήρηση ότι οι καταθλιπτικοί ασθενείς προβαίνουν σε αρνητικές δυσλειτουργικές σκέψεις (γνωσίες) σχετικά με τον εαυτό τους, το μέλλον τους και το περιβάλλον (γνωσιακή τριάδα ).Αυτές οι στρεβλώσεις θεωρείται ότι γεννιούνται από πρώιμες τραυματικές εμπειρίες και εκδηλώνονται ως καταθλιπτικές γνωσίες (αυτόματες σκέψεις), τις οποίες ο ασθενής ενθαρρύνεται να αμφισβητήσει. Η μέθοδος αυτή στοχεύει στην μεταβολή αυτών των σημαντικών εσωτερικών πεποιθήσεων και στάσεων. Έχει αποδειχθεί ότι τα οφέλη της θεραπείας αυτής μπορεί να διαρκέσουν περισσότερο απ’όσο τα οφέλη της φαρμακευτικής αγωγής. Είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Η ψυχοθεραπεία αυτή χρησιμοποιείται επίσης, στην αντιμετώπιση των διαταραχών άγχους, των διαταραχών της πρόσληψης τροφής, της σχιζοφρένειας, κάποιων διαταραχών της προσωπικότητας, στη θεραπεία της παχυσαρκίας, του αλκοολισμού, του χρόνιου πόνου κ.α. Το άγχος / φοβία είναι κατά βάση διαταραχές νοητικές που ακολουθούνται απ’τη διαταραχή της διάθεσης. Ο εσφαλμένος τρόπος σκέψης (π.χ. «Δεν είμαι καλός», «Κανείς δε με καταλαβαίνει κτλ», κρατούν το άτομο σε κατάθλιψη ή καταθλιπτικογόνο ετοιμότητα. Η τυπική γνωστική θεραπεία είναι βραχείας διάρκειας και χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένες στρατηγικές. Η εφαρμογή γνωστικών τεχνικών σε συνδυασμό με άλλες τεχνικές και φαρμακοθεραπεία όπου χρειάζεται, συνεχώς διευρύνεται.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ                      

Η θεραπεία αυτή απευθύνεται σε ειδικά συμπτώματα ή προβλήματα συμπεριφοράς όπως φοβίες ,ψυχαναγκαστική- καταναγκαστική διαταραχή, αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, αλκοολισμός, παχυσαρκία, κάπνισμα, παραπτωματική συμπεριφορά, σεξουαλικές δυσλειτουργίες, παραφιλίες, ντροπαλότητα, αϋπνία, τραυλισμός, ενούρηση και εγκόπριση, προβλήματα γάμου, κεφαλαλγία, πόνος, υπερκινητικότητα στα παιδιά κ.α. Το θεωρητικό υπόβαθρο βασίζεται στις θεωρίες της εξαρτημένης μάθησης(conditioning). Οι τύποι της θεραπείας συμπεριφοράς είναι η έκθεση, η ενίσχυση, οι κλιμακωτές σεξουαλικές οδηγίες, η εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων και η βιοανάδραση.

ΓΝΩΣΙΑΚΗ-ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Η Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική κατεύθυνση είναι μία σύγχρονη ψυχοθεραπεία που συνδυάζει τεχνικές και απ’ τις δύο ανωτέρω θεραπείες, έτσι ώστε να τροποποιηθούν σκέψεις, συμπεριφορές και συναισθήματα που επηρεάζουν αρνητικά την καθημερινότητα.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΖΕΥΓΟΥΣ

Η θεραπεία στοχεύει να βελτιώσει την επικοινωνία ανάμεσα στο ζεύγος, να διευκρινίσει τους ατομικούς στόχους του καθενός, να λύσει διαπροσωπικές συγκρούσεις και να βοηθήσει καθέναν απ’τους δύο συντρόφους να αντιληφθεί με ποιον τρόπο αντιδρά στον άλλον διαστρεβλωμένα, λόγω παλιότερων εμπειριών. Σκοπός της θεραπείας είναι να βοηθήσει το ζεύγος να επικοινωνήσει εποικοδομητικά και να συνεχίσει μια ικανοποιητική κοινή ζωή ή αν δεν το επιθυμούν και οι δύο να μείνουν μαζί, να βρουν μια κοινώς αποδεκτή λύση ώστε να χωρίσουν με το μικρότερο δυνατό κόστος(ειδικά στην περίπτωση που υπάρχουν παιδιά).Οι θεραπευτικές συνεδρίες συνήθως είναι εβδομαδιαίες, μπορεί όμως να είναι και συχνότερες. Η θεραπεία μπορεί να γίνεται σε συνδυασμό με ατομική ψυχοθεραπεία του ενός ή και των δύο συζύγων.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΠΙΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΣΤΟΝ ΠΕΛΑΤΗ

Ο Carl Rogers είναι ο ιδρυτής της μεθόδου αυτής. Η χρησιμοποίηση του όρου «πελάτης» αντί για ασθενής υποδηλώνει την απομάκρυνση απ’το ιατρικό μοντέλο. Η θεραπεία αυτή είναι μη κατευθυντική και μη ερμηνευτική ώστε να διευκολύνει τον πελάτη να αναπτυχθεί και να ωριμάσει αξιοποιώντας ολόκληρο το δυναμικό του.

ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Υπάρχουν διάφοροι τύποι ομαδικής ψυχοθεραπείας ανάλογα με το θεωρητικό σύστημα αναφοράς της θεραπείας (π.χ. ψυχοδυναμική, διαντιδραστική ανάλυση του Bern,γνωστική θεραπεία, θεραπεία συμπεριφοράς και η μη κατευθυντική θεραπεία του Rogers). Σ’ αυτήν η έμφαση δίδεται στις σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στα άτομα της ομάδας, τα οποία μοιράζονται τα προβλήματά τους. Ο θεραπευτής αποτρέπει τους ασθενείς από το να κάθονται σιωπηλοί ή να μιλούν για άσχετα ζητήματα. To μέγεθος της ομάδας κυμαίνεται από τρία έως δεκαπέντε μέλη, με άριστο τα έξι ως δέκα μέλη. Η σύνθεση της ομάδας θα πρέπει να είναι ισορροπημένη ώστε να υπάρχει και ποικιλία και έλλειψη ακραίων καταστάσεων και διαφορών. Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι διεργασίες που αναπτύσσονται μέσα στην ομάδα και που έχουν θεραπευτική σημασία(έλεγχος της πραγματικότητας,μεταβίβαση,ταυτοποίηση,παγκοσμιότητα,συνοχή,πίεση για αλλαγή της δυσπροσαρμοστικής συμπεριφοράς, διαπροσωπική μάθηση, ερμηνείες, εκτόνωση συναισθημάτων και κάθαρση).

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η οικογενειακή θεραπεία είναι ένας συνδυασμός θεωριών που οδηγεί στη σύγχρονη θεωρητική άποψη ότι το σύστημα της οικογένειας αποτελεί ένα σύμπλοκο, σύνθετο και απαρτιωμένο πλαίσιο μέσα στο οποίο κάθε συμπεριφορά: α) γίνεται αντιληπτή σαν επικοινωνία που περιέχει μηνύματα, τα οποία αφορούν σχέσεις μεταξύ των μελών και ταυτόχρονα,  β)συνιστά φάσεις αμοιβαίας κοινωνικής ενίσχυσης. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι άρχισε να επικρατεί ο εκλεκτισμός και οι θεραπευτές συνθέτουν το ψυχοδυναμικό σύστημα αναφοράς με αυτό των γενικών συστημάτων, το επικοινωνιακό, το μαθησιακό κτλ και εφαρμόζουν την κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση που απαιτεί η συγκεκριμένη οικογένεια.

ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Αυτή η ψυχοθεραπεία αναπτύχθηκε από τους Κlerman, Weissman και συνιστάται για τη θεραπεία της κατάθλιψης. Η διαπροσωπική θεραπεία βασίζεται στην υπόθεση ότι στην κατάθλιψη παίζει σημαντικό ρόλο το κοινωνικό ή διαπροσωπικό περιβάλλον του ασθενή. Η διαπροσωπική προσέγγιση ισχυρίζεται ότι διαταραγμένοι κοινωνικοί ρόλοι και μη ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις στην παιδική ηλικία ή/και στην ενήλικη ζωή μπορεί να προηγούνται ή να είναι οι συνέπειες καταθλιπτικών διαταραχών. Ο βασικός στόχος αυτής της θεραπείας είναι η λύση διαπροσωπικών προβλημάτων με υποστηρικτικές και συμπεριφορικές στρατηγικές και με μεθόδους τόσο κατευθυντηκές όσο και διερευνητικές. Το σκεπτικό είναι ότι αν αντιμετωπιστεί η διαπροσωπική δυσκολία ,θα υποχωρήσει και η κατάθλιψη. Η θεραπεία αυτή είναι περισσότερο διαδεδομένη στις Η.Π.Α.

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ

Η ψυχανάλυση είναι μια μακροχρόνια διαδικασία η οποία προσπαθεί να δώσει λύση σε χρονίζουσες λανθάνουσες συγκρούσεις, να προαγάγει την προσωπική ανάπτυξη του ασθενούς  και να μεταβάλει την προσωπικότητά του. Ο ψυχαναλυτής βασίζεται στην εκτεταμένη διερεύνηση του ασυνειδήτου μέσω του ελεύθερου συνειρμού και στην ερμηνεία. Οι ψυχαναλυτές πιστεύουν ότι οι δυσκολίες μας οφείλονται σε βαθιά ριζωμένα προβλήματα του παρελθόντος. Υπάρχουν και άλλοι τύποι ψυχοδυναμικής ψυχοθεραπείας:

• Ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία(αποκαλυπτική, ψυχοθεραπεία σχέσης, υποστηρικτική ψυχοθεραπεία).

Βασικά θα λέγαμε ότι η ψυχανάλυση και η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία αποτελούν τμήματα μιας συνέχειας , που έχει στο ένα άκρο της την κλασική ψυχανάλυση με αυστηρούς κανόνες επιλογής ασθενών και τεχνικής , στο άλλο άκρο την υποστηρικτική ψυχοθεραπεία με τη χρησιμοποίηση κυρίως υποστηρικτικών μέσων και ανάμεσα, τις διάφορες αποχρώσεις της λιγότερο ή περισσότερο αποκαλυπτικής ή υποστηρικτικής ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας.

• Βραχεία δυναμική ψυχοθεραπεία. Η θεραπεία αυτή εστιάζεται περισσότερο στα τωρινά προβλήματα. οι θεραπευτικές συνεδρίες είναι αραιότερες και ο ασθενής έχει βλεμματική επαφή με το θεραπευτή, ο οποίος συμμετέχει πιο ενεργά σε σχέση με την κλασική ψυχανάλυση, ώστε ο ασθενής να διατηρεί την προσοχή του σε συγκεκριμένη περιοχή σύγκρουσης.

ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΘΕΡΑΠΕΙΩΝ/ΕΚΛΕΚΤΙΣΜΟΣ

Η συνένωση διαφορετικών θεωριών και η υιοθέτηση ποικίλων διαφορετικών θεραπευτικών τεχνικών είναι μια δόκιμη πρακτική ,που εφαρμόζεται συνεχώς και περισσότερο. Έτσι η φαρμακοθεραπεία μπορεί να συνδυαστεί με την ψυχοθεραπεία και κατά τη θεραπευτική προσέγγιση ενός συγκεκριμένου ασθενή μπορεί να υπάρξει συνδυασμός/σύνθεση διαφόρων ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων με ή όχι ταυτόχρονη χορήγηση φαρμακοθεραπείας. Π.χ. για έναν ασθενή με διαταραχή πανικού και αγοραφοβία μπορεί να συνδυαστεί η υποστηριχτική ψυχοθεραπεία με τη γνωστική και τη θεραπεία συμπεριφοράς, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του πανικού / φοβίας με ενθάρρυνση, υποστήριξη, διόρθωση των εσφαλμένων γνωστικών σχημάτων και προοδευτική κλιμακωτή έκθεση στις φοβικές καταστάσεις. Μπορεί επίσης, να χορηγηθεί ή όχι ταυτόχρονα αντικαταθλιπτική αγωγή (για την ελάττωση της συχνότητας / έντασης του πανικού) και μπορεί να προστεθεί και αποκαλυπτική ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία, εφόσον ανιχνευθούν σημαντικά χαρακτηρολογικά /διαπροσωπικά προβλήματα, που μπορεί ή όχι να συνδέονται με τον πανικό / φοβία του ασθενή.

Πηγές:

Φραγκονικολάκη Μαρία/Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Βασικά Στοιχεία Κλινικής Ψυχιατρικής, Νίκος Μάνου (αναθεωρημένη έκδοση)
health.in.gr
www.stress.gr